Jak powstaje garnitur

Nie wiem jak wy, ale ja bardzo lubię zagłębiać się w genezę produktów które kupuję. Poza czytaniem metek i opisów bardzo często staram się dowiedzieć jak dana rzecz powstała i kto jest za to odpowiedzialny. Odzywa się tu chyba mój instynkt inżynierski, choć muszę przyznać, że ani dnia nie pracowałem w swoim zawodzie. Dzisiaj postanowiłem w dużym uproszczeniu przedstawić wam wszystkie fazy powstawania garnituru „z wieszaka”: od pierwszej koncepcji, poprzez wybór tkanin aż do gotowego produktu, który klient może kupić w sklepie stacjonarnym lub poprzez internet. Miałem okazję przyglądać się tym wszystkim etapom przy okazji kolekcji Lancerto & Mr. Vintage.

Zdjęcia które są ilustracją do tekstu pochodzą właśnie z fabryki w Łańcucie w której powstają ubrania Lancerto, jak również luksusowa odzież na miarę dla kilkudziesięciu znanych marek z całej Europy. Jest to dzisiaj jeden z największych i najlepszych zakładów odzieżowych na świecie pod względem jakości i technologii. Pierwotnym właścicielem zakładu była Vistula, ale niestety spółka upadła i została zlikwidowana. W 2002 roku budynek został kupiony przez nowego polskiego inwestora i na tej bazie powstał podmiot ze strategią szycia najlepszej jakości garniturów na miarę, który dzisiaj zatrudnia ponad 250 fachowców.

KONCEPCJA i PROJEKT (czas: 8-14 miesięcy do sprzedaży produktu)

Proces powstawania garnituru zazwyczaj zaczyna się od pewnej myśli przewodniej projektanta. Czasem jest to kolor, wzór tkaniny, jej faktura, czasem jest to jakiś podpatrzony wzorzec z filmu lub czasopisma, a czasem coś zupełnie niezwiązanego z garniturem np. konkretne miasto, zdjęcia architektury lub natury. Inspiracje są wszędzie. Ogólna wizja projektanta zazwyczaj przenoszona jest na tzw. tablice inspiracji (ang. moodboard). Są na niej szkice sylwetki, detali, kartoniki z kolorystyką, wycinki z czasopism, zdjęcia, skrawki tkanin, guziki, suwaki – wszystko to, co pozwala w jak największym stopniu zwizualizować wstępną koncepcję produktu/kolekcji. Poniżej przykłady takich tablic.

Koncepcja marki Todd Snyder fot. mr-mag.com

Koncepcja marki David Hart, fot. gq.com

Bardzo ważnym etapem w procesie projektowania jest osoba konstruktora, która często jest niedoceniana. To on stara się urzeczywistnić wizję projektanta i przenosi ją na szablony konstrukcyjne i konkretne operacje produkcyjne. W dużym uproszczeniu można napisać, że projektant odpowiada za część artystyczną produktu, a konstruktor za część techniczną. Oczywiście jeśli firma ma już sprawdzoną konstrukcję i na niej bazuje od lat, to teoretycznie konstruktor nie jest potrzebny przy każdym nowym modelu (zmienia się tylko tkanina, guziki i inne dodatki), aczkolwiek warto wiedzieć, że np. dobór wkładów piersiowych jest uzależniony od gramatury tkaniny i jej struktury, zatem i tu powinno być to nadzorowane przez doświadczonego konstruktora.

Zanim dany projekt będzie zaakceptowany do produkcji, odszywa się tzw. wzory (ang. sample), czyli prototypowe egzemplarze po to, by sprawdzić jak dany produkt będzie wyglądał docelowo, jakie będą jego cechy czysto użytkowe (np. komfort, kolor, detale wykończeniowe) i co ewentualnie zmienić, ponieważ projektant wybierając tkaninę ma do dyspozycji małe skrawki tkanin z katalogu. Często bywa tak, że w dużym formacie taka tkanina wygląda zupełnie inaczej, dlatego wzorów szyje się prawie zawsze więcej niż docelowa ilość modeli w danej kolekcji (zazwyczaj jest to co najmniej dwa razy więcej), by mieć możliwość selekcji.

Tkanina i dodatki do marynarki Mr. Posh

Kupony tkanin i dodatki do odszycia wzorów z kolekcji Lancerto & Mr. Vintage, zdjęcie z listopada 2016

Ostatecznego wyboru modeli mających wejść do kolekcji dokonuje zespół złożony z projektanta, działu handlowego i ewentualnie innych osób odpowiedzialnych za wizerunek marki (np. brand manager, dyrektor artystyczny) oraz sprzedaż. Często jest to też prezes firmy. W ostatnich latach bardzo cenne informacje dostarczają także analitycy odpowiedzialni za sklep internetowy danej marki. Chodzi o to by wizja projektanta była spójna z oczekiwaniami rynkowymi, a te najlepiej znają osoby odpowiedzialne za sprzedaż. To te osoby decydują również o tym jakie rozmiary będą wyszyte z danego modelu. W komentarzach często wyrażacie oburzenie, że dana firma nie szyje jakiś rozmiarów. Przy dużej skali działalności bazuje się prawie wyłącznie na historycznych statystykach, czyli sprawdza się jakie rozmiary sprzedawały się w poprzednich sezonach i na tej podstawie tworzy się zamówienie nowej kolekcji. Chodzi o to by zminimalizować ryzyko wyprodukowania egzemplarzy niesprzedażowych.

TKANINA (czas: 4-12 miesięcy do sprzedaży produktu)

Nie odkryję Ameryki gdy napiszę, że do wyprodukowania garnituru niezbędna jest tkanina. To ona w dużym stopniu decyduje o jakości produktu końcowego. Najbardziej cenionym surowcem z którego produkuje się tkaniny garniturowe jest wełna merynosowa. Jej największym producentem jest Australia. Wełna typu merynos charakteryzuje się wysoką miękkością i puszystością, jej włókna są bardzo cienkie i sprężyste. Przy wyrobach z wełny merynosowej praktycznie nie ma odczucia gryzienia skóry, co jest charakterystyczne dla wełen pozyskiwanych z owiec zamieszkujących nizinne tereny. Wyjątkowe właściwości tej wełny wynikają głównie z warunków w jakich żyją owce. W zimie temperatura spada nawet do -20 stopni Celsjusza, natomiast latem dochodzi do 40 stopni Celsjusza. Tkaniny wyprodukowane z runa tych owiec są przyjemne w dotyku, dobrze odprowadzają wilgoć, nie gniotą się szybko, są odporne na pochłanianie zapachów.

Australia i Nowa Zelandia specjalizują się w hodowli owiec i pozyskiwaniu półproduktu (po strzyżeniu wełna jest rozdrabniana, myta, suszona, a następnie przetwarzana w zwoje przypominające watę cukrową i pakowana w wielkie worki – tutaj możecie zobaczyć cały proces), natomiast od tego, do gotowej tkaniny jeszcze droga daleka. W przenośni i dosłownie, bowiem najbardziej cenione tkalnie zlokalizowane są we Włoszech i Wielkiej Brytanii. To tam powstaje zdecydowana większość tkanin na garnitury ze średniej, wysokiej i najwyższej półki. Surowa wełna dociera tam na statkach w kontenerach. W Europie jest farbowana i tkana. Procesy te trwają wiele tygodni, dlatego firmy odzieżowe muszą zamawiać konkretne tkaniny z wyprzedzeniem około 6-8 miesięcy (nie dotyczy tkanin, które są w stałej ofercie magazynowej). W tej chwili dostępne są już próbniki tkanin na sezon wiosna-lato 2018, a firmy tkaninowe zapewne pracują już nad wzorami jesień-zima 2018.

U największych dostawców tkanin do wyboru jest co najmniej kilkaset wzorów i kolorów w każdej kolekcji, zatem projektanci garniturów mają spory ból głowy przy selekcji, o czym sam się przekonałem wybierając tkaniny na marynarki z kolekcji Lancerto & Mr. Vintage. Gotowe tkaniny wysyłane są bezpośrednio do szwalni w formie belek o szerokości 1,5 metra i długości 70 metrów (lub krótszych na życzenie). Wyjątkiem są oczywiście tzw. kupony, czyli fragmenty tkaniny pozwalające na uszycie jednego garnituru (około 3,5 metra bieżącego) lub marynarki (około 2 metry bieżące). Je zamawia się znacznie wcześniej, o czym wspomniałem w akapicie o projekcie.

Mniej popularne surowce wykorzystywane przy produkcji tkanin garniturowych to m.in. len, bawełna, jedwab, kaszmir, angora. Oczywiście wśród marek z niskiej półki cenowej popularne są tkaniny sztuczne i syntetyczne.

PRODUKCJA (czas: 1-6 miesięcy do sprzedaży produktu)

Minęły już czasy gdy firmy odzieżowe miały swoje fabryki. Obecnie zdecydowana większość marek na świecie skupia się na projektowaniu i sprzedaży detalicznej, a cały proces produkcyjny zlecany jest obcym podmiotom, które specjalizują się tylko w szyciu. Jeśli chodzi o garnitury z rodzimego rynku, to u nas również niewiele pozostało marek, które mają własny park maszynowy. Jednym z rodzynków jest właśnie Lancerto. Warto podkreślić, że polskie szwalnie mają bardzo dobrą renomę w Europie i wiele z nich szyje kolekcje dla znanych światowych marek.

Na poziomie szwalni każdy garnitur rozpoczyna swoje życie w magazynie tkanin. To pierwszy etap produkcji, który trwa łącznie około 160 godzin. Wspominałem już o tym, że tkaniny docierają do szwalni w rolkach o szerokości 1,5 metra. Obecnie niewiele jest firm odzieżowych, które posiadają swoje zasoby magazynowe materiałów, co kiedyś było powszechne (magazyny tkanin miały niemal taką samą powierzchnię jak hala produkcyjna). W magazynie Lancerto sporo jest jeszcze tkanin z dawnych lat gdy fabryka należała do Vistuli. Za kilka lat wiele z nich będzie pewnie ciekawymi egzemplarzami vintage :)

W tej chwili każda kolekcja szyta jest z tkanin wyprodukowanych pod konkretne zamówienie i dostarczonych tuż przed rozpoczęciem produkcji. Chodzi o niezamrażanie środków w tkaninach, które będą leżeć na regałach magazynowych. A warto wiedzieć, że dobrej jakości wełna nie jest tania. Średnia półka włoskich tkanin to koszt 20-30 euro za metr bieżący (to oczywiście cena hurtowa), więc nietrudno policzyć, że sam koszt tkaniny potrzebnej do uszycia garnituru to około 300-450 zł, a przecież to tylko część kosztów produkcyjnych.

Zanim tkanina trafi na rozkrój, sprawdzana jest jej jakość. Zazwyczaj rozwija się losowo wybraną rolkę na specjalnym stole podświetlanym od dołu. Zdarza się tak, że w przypadku istotnych wad (zgrubienia, skazy, przeploty, nierówne farbowanie) tkanina nie trafia na linię produkcyjną i wówczas składana jest reklamacja u producenta tkaniny.

Podczas wizyty w Łańcucie miałem okazję sprawdzić jakość tkaniny na marynarkę Mr. Posh, akurat tego dnia dostarczyła ją firma spedycyjna

ROZKRÓJ

Gdy już tkanina trafi na linię produkcyjną, to pierwszym etapem jest rozkrój tkaniny, czyli wycięcie elementów marynarek, które w następnym etapie trafią do zszycia na poszczególnych stanowiskach szwalniczych. Zwróćcie uwagę jak dobrze zagospodarowana jest płaszczyzna tkaniny (widać to po szablonie cięcia na ekranie komputera). Odpadu zostaje tam zaledwie kilka procent.

Przygotowanie tkaniny do rozkroju

Tkanina rozwijana jest na specjalnych stołach i układa się ją warstwami jedna na drugiej. Oczywiście z jednego takiego pliku tkanin wycina się ten sam rozmiar marynarki. Zazwyczaj jest to kilkanaście warstw, bo tyle może może wykroić nóż. By wszystko było równo wycięte, przed uruchomieniem noża wszystkie warstwy tkaniny przykrywane są specjalną folią i powietrze zasysa je od spodu by nie przesuwały się na stole. Nóż jest sterowany komputerowo. Po kilkudziesięciu sekundach wyciętych jest kilkaset elementów przyszłej marynarki, które układane są na wózkach transportowych lub w skrzynkach i wędrują do kolejnego stanowiska. Podszewka i elementy konstrukcyjne marynarki wycinane są w taki sam sposób.

Najłatwiejsze do rozkroju są tkaniny gładkie lub z symetrycznym mikrowzorem (np. ptasie oczko). Zdecydowanie najtrudniejsze i najbardziej pracochłonne są duże kraty za względu na konieczność późniejszego spasowania wzorów. Ich wykrój wymaga dużej precyzji i najczęściej wykonuje się go ręcznie. Kraty które wybrałem do kolekcji Lancerto & Mr. Vintage nie były tu lubiane ;)

W wielu fabrykach, w tym także w Łańcucie, rozkrój jest tzw. wąskim gardłem produkcyjnym, gdzie nie ma dużych możliwości zwiększenia mocy produkcyjnych. W szczycie sezonu praca odbywa się tu na trzy zmiany pomimo iż w Łańcucie oprócz krojenia ręcznego pod szycie typu bespoke i made to measure są do dyspozycji automatyczne noże tzw. cuttery.

Jeszcze przed zszywaniem poszczególnych elementów marynarki, konieczne jest podklejenie newralgicznych krawędzi specjalną taśmą termozgrzewalną, która wzmacnia szwy i zapobiega rozchodzeniu się materiału szwach.

Jeśli chodzi o spodnie, to choć technologia produkcji jest bardzo podobna do marynarek, to zazwyczaj jest to osobna linia produkcyjna. Akurat w przypadku Lancerto jest to osobne piętro, ale w przypadku innych firm bywało tak, że spodnie były szyte w innej fabryce niż marynarki. Na przykład gdy Vistula miała jeszcze kilka zakładów produkcyjnych, to spodnie szyto w Staszowie, a marynarki w Myślenicach.

SZYCIE

W przeciwieństwie do rozkroju, etap szycia niewiele różni się od tego jak to wyglądało sto lat temu. Różnica jest taka, że maszyny napędzane są elektrycznie, a nie ręcznie. Nadal jednak potrzebny jest wykwalifikowany personel, a z tym jest coraz gorzej w Polsce, bo szkoły zawodowe o profilu krawieckim były masowo likwidowane kilkanaście lat temu. Jeśli nie nastąpią tu istotne zmiany, to już za kilka lat polskie szwalnie będą mieć ogromny problem ze znalezieniem pracowników produkcyjnych (w tej chwili jest to duży problem, ale jeszcze nie ogromny).

Stanowisk szwalniczych jest w Łańcucie kilkadziesiąt. Podzielone są na grupy, a każda z nich specjalizuje się w zszywaniu innych elementów. Na przykład jeden zespół zszywa wyłącznie rękawy, a inny patki kieszeniowe. Bardzo prachochłonne są marynarki z półpodszewką, ponieważ ich wnętrze musi być bardzo estetycznie wykończone (wszystkie szwy wykańcza się lamówką). Innym detalem spowalniającym pracę (a tym samym zwiększającym koszty produkcji) są nakładane kieszenie w marynarkach, szczególnie tych z dużą kratą. Spasowanie wszystkich linii wymaga precyzji i doświadczenia. Ostatnim etapem na stanowiskach szwalniczych jest wykonanie dziurek guzikowych, butonierki i wszycie guzików.



Obszywanie dziurek
Elastyczna nić Ascolite, którą owija się nić łączącą guzik z materiałem w celu wzmocnienia tego miejsca

PRASOWANIE

Prasowanie jest jednym z najważniejszych etapów produkcyjnych, choć wydaje się mało istotną czynnością wykonywaną na samym końcu. Nic bardziej mylnego. Prasowanie odbywa się na wielu etapach produkcji i jego zadaniem jest nie tylko usuwanie zagnieceń z tkaniny, ale także formowanie wkładów piersiowych marynarki (nie jest to płaska powierzchnia), rękawów czy kantów spodni. Urządzenia prasowalnicze zużywają każdego dnia kilka ton pary.

Prasowanie frontów marynarki
Ręczne prasowanie frontów w specjalnych formach
Prasowanie rękawów
Marynarki bez podszewki wymagają starannego wyprasowania wnętrza
Prasowanie kieszeni bocznych spodni
Na tej prasowalnicy powstają kanty w spodniach

KONTROLA JAKOŚCI

Zanim garnitur trafi do magazynu, przechodzi on kontrolę jakości. Sprawdzane są najważniejsze wymiary oraz jakość wykończenia poszczególnych elementów.

MAGAZYN I LOGISTYKA

Przed wjazdem do magazynu produkty otrzymują papierowe metki ułatwiające identyfikację zarówno w magazynie, jak i w punktach sprzedaży oraz folie ochronne. Poniżej możecie zobaczyć jak transportowane i przechowywane są produkty w magazynie Lancerto.

Garnitury nie są tak łatwym produktem do transportu jak chociażby t-shirty, dżinsy czy kurtki casualowe, które po prostu można złożyć w kostkę, włożyć do folii, a następnie do zbiorczego kartonu. Garnitury i marynarki muszą podróżować w pozycji wiszącej, bo inny sposób mógłby odkształcić ich konstrukcję. Do tego celu przeznaczone są specjalne kartony z drążkiem pozwalającym na zawieszenie kilku garniturów. Innym sposobem jest transport samochodami z przestrzenią ładunkową zabudowaną drążkami.

Coraz większym kanałem sprzedaży garniturów są sklepy internetowe. Jeszcze kilka lat temu niewiele marek wierzyło w możliwość sprzedaży na odległość tego specyficznego produktu, ale klienci nie mają już oporów przed takim kupowaniem, więc konieczne było opracowanie dostawy garniturów nie tylko do sklepów w dużych paczkach, ale także do konsumentów indywidualnych, by po rozpakowaniu przesyłki nie było efektu „jak psu z gardła”. Zobaczcie jak Lancerto dostarcza zamówienia ze sklepu on-line.

Autorem zdjęć jest Piotr Polak