Z wojska do mody codziennej. 14 ubrań o rodowodzie militarnym

21 marca 2022 92 komentarze

Współczesna moda męska w dużej mierze opiera się na elementach, które dzisiaj traktujemy jako zwykłe ubrania codzienne, ale kiedyś ich przeznaczenie było zupełnie inne. Od wielu dekad, jednym z najobfitszych źródeł inspiracji dla projektantów jest dawna odzież wojskowa. Historie takich ubrań opisywałem od czasu do czasu na blogu, ale tym razem postanowiłem zebrać je w jednym artykule. Trochę się tego uzbierało, więc przygotujcie się na dłuższą lekturę.

TRENCZ

Beżowy trencz to klasyka mody męskiej i damskiej. Współcześnie, nawet częściej spotyka się go w kolekcjach damskich niż męskich. A rodowód ma bardzo męski i bardzo militarny. Nazwa płaszcza pochodzi od angielskiego słowa trench, czyli rów/okop. Płaszcz ten powstał przed I wojną światową na zlecenie brytyjskiej armii. Jego twórcą był Thomas Burberry, przedsiębiorca z Anglii, który wcześniej szył cywilne płaszcze przeciwdeszczowe. W roku 1879 opatentował specjalny splot tkaniny wełnianej, który zapewniał nieprzemakalność. Tak powstała gabardyna, z której później korzystali nie tylko żołnierze, lecz także lotnicy, polarnicy i himalaiści.

Wojskowy trencz miał kilka charakterystycznych detali, które dzisiaj są po prostu ozdobą, a kiedyś pełniły konkretną rolę. Na przykład pagony ramienne pod którymi noszono zwiniętą czapkę lub rękawice. Albo mosiężne oczka w kształcie litery D na wysokości pasa. Dzisiaj to ozdobny detal, ale kiedyś służyły do mocowania granatów i innego ekwipunku. Warto też wspomnieć o klapie strzeleckiej (ang. gun flap), która w klasycznych trenczach jest po prawej stronie i obecnie raczej nikt się nie zastanawia kto i po co to wymyślił, a to element, który ułatwiał korzystanie ze strzelby przy zapiętym pod szyję płaszczu.

Do cywila trencz trafił jeszcze przed II wojną światową. Spopularyzowały go gwiazdy kina światowego. Najsłynniejsza filmowa rola beżowego trencza, to bez wątpienia melodramat „Casablanca”.

BUDRYSÓWKA

Budrysówki (ang. duffle coat) trafiły do mody codziennej dzięki brytyjskiej marynarce wojennej. Podczas I wojny światowej było to podstawowe okrycie wierzchnie żołnierzy pełniących służbę na okrętach Royal Navy. Był to długi i obszerny płaszcz z grubego sukna wełnianego. Jego charakterystycznym elementem był duży kaptur oraz przód zapinany na kołki przypominające sporej wielkości kły. Każdy z tych elementów miał swoje przeznaczenie. Gruby i ściśle tkany materiał miał chronić przed zimnem i wiatrem. Obszerny kaptur pozwalał założyć go na czapkę marynarską, a duże kołki pozwalały zapinać płaszcz bez zdejmowania rękawic. Podstawowym kolorem brytyjskich budrysówek był jasny brąz.

Do cywila budrysówka trafiła po II wojnie dzięki brytyjskim przedsiębiorcom z rodziny Morris, którzy odkupili od ministerstwa obrony nadwyżki z magazynów wojskowych i zaczęli je sprzedawać jako płaszcze do codziennego użytku. Tak powstała marka Gloverall, która po wyprzedaniu zapasów wojskowych zaczęła własną produkcję kurtek i płaszczy wzorowanych na tradycyjnych budrysówkach. Marka Gloverall nadal istnieje (w zeszłym roku świętowali siedemdziesiąte urodziny), a ich flagowym produktem są oczywiście budrysówki. Można je kupić w kilkudziesięciu wariantach. Najbardziej klasyczny model to Morris. Oczywiście budrysówki pojawiają się też w kolekcjach innych marek z całego świata, aczkolwiek obecnie nie jest to jakiś mega popularny model płaszcza.

BOSMANKA

Wełniana bosmanka (ang. pea coat) to jeden z najbardziej stylowych i ponadczasowych elementów męskiej garderoby, który przetrwał w niemal niezmienionej formie trzysta lat! Jej historia sięga początków XVIII wieku. Wbrew powszechnej opinii pierwowzór bosmanki nie powstał w Ameryce, lecz w Europie. Było to jesienno-zimowe okrycie wierzchnie wielu europejskich marynarek wojennych. Brytyjska marynarka wojenna wprowadziła je w roku 1857, a marynarka amerykańska w 1881.

Do mody codziennej trafiła właśnie dzięki Amerykanom, którzy po II wojnie światowej wyprzedawali nadwyżki magazynowe cywilom. W kolejnych dekadach coraz więcej marek odzieżowych zaczęło kopiować ten fason i dzisiaj bosmanki można kupić niemal u każdej męskiej marki. Klasyczna bosmanka jest bardzo męska, dostojna i ponadczasowa, a jednocześnie nie tak formalna jak klasyczne płaszcze dwurzędowe. Ma w sobie to „coś”.

KURTKI POLOWE

Budrysówki i dwurzędówki nie są obecnie jakoś mega popularne, ale jest jeden rodzaj kurtki wojskowej, której mniej i bardziej udane kopie, znajdziecie w ofercie niemal każdej marki męskiej. Chodzi o kurtki polowe, których w historii ubiorów wojskowych było całkiem sporo, ale ta najbardziej znana to bez wątpienia M-65 (pełna nazwa to M-65 OG-107) – ikona mody męskiej, którą zawdzięczamy armii amerykańskiej. Model ten zaprojektowano w roku 1966 na zlecenie US Army i na służbie pozostała aż do 2009 roku (z różnymi modyfikacjami). Kurtka M-65 była następcą kurtki M-43 i M-51, używanych wcześniej przez armię amerykańską.

Na czym polega fenomen tej kurtki? Jest to prosty, ponadczasowy i bardzo funkcjonalny projekt, który świetnie sprawdzał się w warunkach bojowych, ale też w życiu codziennym, bowiem jest to jedna z najczęściej kopiowanych kurtek przez marki modowe z całego świata, a oryginały z amerykańskiego demobilu od lat osiągają wysokie ceny na portalach aukcyjnych. To kurtka, która może się podobać wizualnie, ale jest też bardzo praktyczna. Cztery duże kieszenie pomieszczą niemal wszystko.

Dużą rolę w popularyzacji kurtki M-65 przypisuje się znanym bohaterom filmowym. Model ten zagrał w filmach takich jak „Taksówkarz” (w roli głównej Robert De Niro), „Rambo” (w roli głównej Sylvester Stallone) i „Serpico” (w roli głównej Al Pacino). W polskich produkcjach filmowych zieloną kurtkę wojskową można zobaczyć m.in. w „Misiu” i serialu „07 zgłoś się”.

KURTKA PARKA

Kurtki polowe świetnie sprawdzały się podczas umiarkowanej pogody, ale przecież działania wojenne prowadzone są także w miesiącach zimowych i miejscach, gdzie temperatury nie rozpieszczają (np. wysokie góry), a zatem żołnierze potrzebowali czegoś cieplejszego niż zwykła kurtka polowa. Tak powstały projekty kurtek, które dzisiaj nazywamy parkami. Czyli dłuższe, ocieplane, z dużym kapturem. Jako pierwsi wprowadzili je prawdopodobnie Amerykanie, którzy w trakcie II wojny światowej musieli zagwarantować odpowiednie ubrania dla żołnierzy pełniących służbę we włoskich pasmach górskich. Płaszcze sukienne nie sprawdzały się w takich warunkach.

Pierwsza parka weszła do użytku US Army w roku 1941. Była to długa kurtka bawełniana z wełnianym ociepleniem. Jej trzy charakterystyczne elementy to: rybi ogon (czyli dłuższy tył), duży kaptur i dwie skośne kieszenie z przodu. W następnych latach powstawały kolejne modyfikacje wojskowej parki (m.in. M1951).

Popularyzację dłuższych kurtek wojskowych przypisuje się środowisku modsów. To młodzieżowa subkultura, która narodziła się w Londynie pod koniec lat 50. Była to młodzież wywodząca się ze środowisk robotniczych. Ich styl cechował modowy eklektyzm. Garnitury łączyli z ubraniami wojskowymi i zamszowymi trzewikami desert boot, po mieście poruszali się na włoskich skuterach.

SKÓRZANA BOMBERKA

Skórzana kurtka lotnicza, zwana popularnie pilotką albo bomberką, to jeden z największych klasyków odzieży militarnej, który od wielu dekad jest także częścią mody codziennej. Pierwotne wersje kurtek lotniczych pojawiły się jeszcze przed I wojną światową, czyli w czasach gdy lotnictwo dopiero raczkowało. Kabiny samolotów nie były wtedy jeszcze zabudowane, zatem piloci potrzebowali ciepłych ubrań. Idealnym surowcem okazała się skóra końska, która skutecznie chroniła przed wiatrem i chłodem.

Powszechnie uważa się, że najlepszym i najczęściej kopiowanym wzorcem kurtek lotniczych jest model A2 stworzony dla armii amerykańskiej w roku 1931, ale podobne fasony miały na swoim wyposażeniu także wojska brytyjskie, niemieckie i wiele innych, zatem trudno jednoznacznie przypisać komuś te zasługi.

Bez większych wątpliwości można za to przypisać popularyzację kurtek lotniczych amerykańskiemu kinu. Zresztą nie po raz pierwszy postacie filmowe przyczyniły się do transferu produktów specjalistycznych do cywila. Jeśli chodzi o pilotki, to duża w tym zasługa kultowego filmu z lat 80 – „Top Gun”, który przedstawia środowisko młodych pilotów amerykańskich myśliwców. Pojawia się tam kurtka G1, która była na wyposażeniu armii amerykańskiej od roku 1947 aż do lat 80. To właśnie ten model zrobił największą karierę cywilną i do dnia dzisiejszego jest chętnie kopiowany przez marki odzieżowe. Najsłynniejsza kurtka lotnicza z polskiego kina, to oczywiście egzemplarz Franza Maurera, granego przez Bogusława Lindę w filmie „Psy”.

OKULARY AVIATORKI

Jednym z najpopularniejszych fasonów okularów przeciwsłonecznych są tzw. aviatorki. To ikona świata okularów i obecnie znajdziecie je w ofercie niemal każdej marki optycznej. Ale nie wszyscy wiedzą, że okulary te mają rodowód militarny.

Pod koniec lat 20. ubiegłego wieku armia amerykańska zgłosiła zapotrzebowanie na okulary przeciwsłoneczne dla swoich pilotów. Zadanie powierzono firmie Bausch & Lomb, która była wiodącym amerykańskim producentem szkieł optycznych. Optycy i projektanci B&L przygotowali zupełnie nowy model okularów, który zaprezentowali przedstawicielom Sił Powietrznych Armii Amerykańskiej w roku 1930. Ich unikalny kształt z soczewkami przypominającymi krople wody chronił pilotów przed odbiciami światła na dużych wysokościach, przy jednoczesnym zapewnieniu wyraźnego obrazu w polu widzenia.

Początkowo oprawka modelu Aviator produkowana była z tworzywa sztucznego. Dopiero w roku 1937 zmieniono ją na cienką, metalową ramkę i w takiej formie model jest produkowany do dnia dzisiejszego. W tym samym roku zarejestrowano także znak towarowy Ray-Ban. Okulary te jeszcze w latach trzydziestych trafiły do normalnej sprzedaży, ale nie cieszyły się jakimś szczególnym wzięciem. Przełomem był film „Top Gun” z roku 1986, gdzie w rolę młodego pilota wcielił się Tom Cruise. Podobno po tym kinowym hicie sprzedaż modelu Aviator wzrosła kilkunastokrotnie i na wiele lat stały się przebojem wśród kobiet i mężczyzn na całym świecie.

KHAKIS, CZYLI BAWEŁNIANE CHINO

Bawełniane chinosy to jeden z najpopularniejszych rodzajów spodni codziennych ostatnich dwóch dekad, ale nie każdy wie, że ich pierwowzór wywodzi się z wojska. Spodnie o takim fasonie były częścią mundurów brytyjskich żołnierzy stacjonujących w Indiach w połowie XIX wieku. Ze względu na panujący tam klimat, mundury szyto z bawełny o biało-kremowym odcieniu, który okazał się bardzo niepraktyczny (szybko brudzący). Jeden z dowódców wpadł na pomysł by mundury ufarbować mieszanką lokalnych składników: kawy i przyprawy curry. Tak powstał naturalny barwnik o charakterystycznym żółto-brązowym odcieniu. Hindusi nazwali ten kolor khaki. W kolejnych dekadach również inne kraje wprowadziły go jako podstawowy kolor letnich mundurów. Amerykanie nazywali te spodnie khakis i ta nazwa nadal funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych. W Europie częściej używa się nazwy chino.

Beżowe spodnie od munduru trafiły do mody codziennej właśnie dzięki Amerykanom. Po zakończeniu II wojny światowej żołnierze zabierali do domu część swoich służbowych przydziałów, w tym ubrania. Jedni chodzili w nich z sentymentu, inni doceniali ich jakość i prosty design. Łączyli je ze zwykłymi ubraniami i tym sposobem stały się częścią codziennego ubioru, podobnie jak kurtki polowe i wiele innych elementów wyposażenia żołnierskiego. W połowie XX wieku chinosy pojawiły się w ofercie wielu marek odzieżowych, szczególnie tych z rynku amerykańskiego. Były traktowane jako ubiór weekendowy, bo na co dzień mężczyźni nosili bardziej eleganckie ubrania.

Popularyzację chinosów przypisuje się środowisku Ivy League – stowarzyszenia skupiającego 8 elitarnych uczelni amerykańskich (m.in. Harvard, Yale, Princeton). Przypomnę, że to tam narodził się styl preppy, a spodnie chino stały się jego podstawowym elementem. Dzisiaj można je kupić w każdym sklepie, zarówno w wersji męskiej, jak i damskiej.

KLASYCZNY BLEZER

Granatowa marynarka dwurzędowa ze złotymi guzikami to absolutna klasyka konserwatywnej mody męskiej. W połączeniu z szarymi spodniami, białą lub błękitną koszulą oraz krawatem pułkowym, tworzą najbardziej konserwatywny zestaw klubowy.

Większość źródeł podaje, że pierwowzór granatowej dwurzędówki ze złotymi guzikami wywodzi się z marynarki wojennej Wielkiej Brytanii. Podobno na początku XIX wieku kapitanowie okrętów mogli samodzielnie decydować o ubiorze ich załogi, nie obowiązywały bowiem jeszcze ścisłe procedury w tym zakresie. Gdy w 1837 roku kapitan okrętu HMS Blazer usłyszał o tym, że intronizowana niedawno królowa Wiktoria planuje odwiedzić jego jednostkę, nakazał załodze założyć biało-niebieskie swetry marynarskie i granatowe dwurzędowe marynarki z czarnymi guzikami. Strój ten tak spodobał się królowej, że postanowiła go wprowadzić jako obowiązkowy w Royal Navy. Nazwa blezer została zatem zapożyczona od nazwy okrętu.

W modzie cywilnej dwurzędowy blezer zaadaptował się bardzo dobrze, bowiem było to rozwiązanie pośrednie pomiędzy garniturem, a marynarkami typowo sportowymi (np. tweedowymi). Później pojawił się także blezer jednorzędowy (również granatowy i również ze złotymi guzikami), ale on akurat wywodzi się ze strojów wioślarskich.

BOJÓWKI

Jak wspomniałem, chinosy pochodzą z odległych czasów (połowa XIX wieku), gdy ubiór żołnierzy wyglądał zupełnie inaczej niż obecnie. Jeśli chodzi o współczesne spodnie wojskowe, to numerem jeden od wielu dekad są tzw. bojówki (ang. cargo), czyli spodnie z kieszeniami przyszywanymi na zewnątrz nogawek. One również dobrze sobie radzą w modzie codziennej i są bardzo lubiane przez mężczyzn. Przypomnę w skrócie ich historię.

Podobno pierwsze spodnie cargo pojawiły się na wyposażeniu armii brytyjskiej jeszcze przez II wojną światową, a ich ogromna funkcjonalność sprawiła, że później bardzo szybko „rozeszły się” po świecie i każda armia miała je u siebie. Kieszenie naszywane na zewnątrz nogawek przejęły rolę małych toreb/plecaków i saszetek mocowanych do pasków. Proste i genialne rozwiązanie. No i właśnie za to bojówki są cenione także w modzie codziennej. Ich kieszenie pomieszczą portfel, telefon, klucze, a nawet butelkę wody. Ten rodzaj spodni nie jest może tak popularny jak dżinsy czy chinosy, ale co kilka lat powraca. Na poniższym zdjęciu najnowsza kolekcja luksusowej marki Brunello Cucinelli.

T-SHIRT

Od wielu dekad t-shirt jest podstawowym elementem męskiej garderoby codziennej, ale jeszcze sto lat temu była to po prostu bielizna, którą nosiło się pod koszulą. W taki sposób ubierali się robotnicy fizyczni, ale też żołnierze. Samo powstanie t-shirtu trudno przypisać wojsku, ale już jego popularyzację, jako „nie bieliźnianego” elementu garderoby, jak najbardziej. Podobno przyczynili się do tego marynarze z amerykańskich okrętów wojennych, którzy schodząc na ląd w wolnym czasie zrzucali swoje mundury, pozostając w samych spodniach, t-shirtach i kurtkach. A że zazwyczaj byli to dobrze zbudowani i przystojni mężczyźni, to cywile zaczęli kopiować ten styl. Gdy zakończyła się II wojna światowa zjawisko to nabrało jeszcze większego rozpędu, bo marynarze wrócili do swoich domów, a wraz z nimi „służbowa” bielizna. A później to już poszło i dzisiaj trudno sobie wyobrazić modę bez t-shirtu.

WZORY KAMUFLAŻOWE

Pisząc o odzieży wojskowej i jej kopiowaniu przez marki odzieżowe, nie sposób nie wspomnieć o wzorach kamuflażowych, które co kilka sezonów wracają do głównych trendów modowych. Wzory kamuflażowe, jak sama nazwa wskazuje miały służyć wtapianiu się żołnierzy w otoczenie. To nic innego jak wielobarwne plamy o wielkości i kształcie zbliżonym do naturalnych elementów otoczenia.

Ponieważ każdy kraj ma inną roślinność i warunki krajobrazowe, to wzorów kamuflażowych jest mnóstwo, nawet w obrębie jednej armii, bo przecież innego kamuflażu potrzebowały oddziały stacjonujące na miejscu, a innego, gdy wyjeżdżały na misję np. do krajów na innym kontynencie. Większość z nich bazuje oczywiście na barwach ziemi (zielenie i brązy), ale różnice pomiędzy wzorami poszczególnych krajów potrafią być znaczne. Można by o tym napisać niejedną książkę.

W modzie współczesnej wzory kamuflażowe są wykorzystywane w zasadzie na wszystkich rodzajach odzieży i dodatków: kurtki, spodnie, koszulki, podszewki, skarpety, czapki, a nawet… krawaty.

KRAWATY PUŁKOWE

No właśnie, skoro pojawił się temat krawatów, to w wątku wojskowym nie sposób nie wspomnieć o krawatach pułkowych (ang. regimental ties), które były archetypem krawatów klubowych, a one z kolei od lat wciąż są kanonem mody krawatowej i nadal cieszą się sporą popularnością, a w wielu miejscach są wręcz obowiązkowe. Mam tu na myśli elitarne szkoły i stowarzyszenia sportowe. Ale zanim one przyjęły tę tradycję, to krawaty w skośne pasy w kolorach poszczególnych pułków nosili żołnierze, by odróżniać się między sobą, gdy wyszły już użytku mundury w różnych kolorach.

BUTY PUSTYNNE

Dzisiejszy artykuł to głównie wątki ubraniowe, ale jest też jeden model butów wojskowych, który przyjął się w modzie codziennej i od wielu dekad można go kupić u większości marek obuwniczych. Chodzi o buty pustynne (ang. desert boot), które w początkach II wojny światowej nosili brytyjscy oficerowie stacjonujący w Birmie, która wtedy była częścią Imperium Brytyjskiego. Co ciekawe, podobno te buty nie były częścią oficjalnego przydziału, lecz oficerowie sami je sobie kupowali, bo ich podstawowe obuwie nie zdawało egzaminu w tamtejszym klimacie. Egzemplarze które kupowali dla siebie pochodziły podobno z Kairu. Były to lekkie trzewiki z jasnej zamszowej skóry, osadzone na podeszwie krepowej.

Buty te wpadły w oko Nathanowi Clarksowi, który był wtedy szeregowym żołnierzem brytyjskim i służył we wspomnianej Birmie. Zainteresował się tymi trzewikami, ponieważ sam pochodził z rodziny o tradycjach szewskich (od 1825 r.). Uznał, że czegoś takiego brakuje w ofercie firmy jego rodziców. Pomysł ten został wdrożony po jego powrocie z wojny, a cywilne buty pustynne o nazwie Desert Boot marka Clarks zaprezentowała na targach obuwniczych w Chicago w roku 1950. Od razu okazały się hitem i na stałe weszły do ich oferty. Marka Clarks oczywiście istnieje do dnia dzisiejszego, a model Desert BOOT można u nich kupić w kilkunastu kolorach. To ponadczasowy klasyk, który klienci cenią za wygodę i umiarkowaną elegancję.

MARKI KTÓRE KOCHAJĄ STYL MILITARNY

Na koniec postanowiłem jeszcze wspomnieć o markach, które pewnie by nie powstały, gdyby nie militarne wątki w ich historii.

Alpha Industries to amerykańska firma, która realizowała zarówno kontrakty wojskowe (i to nie tylko amerykańskie), jak i cywilne kolekcje casualowe, które obecnie można kupić na całym świecie w sklepach multibrandowych.

O marca Ray-Ban wspominałem już w akapicie o okularach lotniczych, więc tylko w skrócie przypomnę, że firma ta zaczynała od wojskowego kontraktu, a w tej chwili jest to prawdopodobnie najpopularniejsza na świecie marka okularów przeciwsłonecznych. Warto dodać, że Ray-Ban od wielu lat należy do włoskiej grupy Luxottica.

Clarks to brytyjska marka obuwnicza, która co prawda nie dostarczała obuwia dla wojska, ale ich sztandarowy produkt, czyli trzewiki Desert Boot były inspirowane obuwiem brytyjskich oficerów stacjonujących w Birmie.

Brytyjska marka Gloverall to synonim klasycznych budrysówek i pewnie gdyby nie one, to ta firma by nie powstała lub zajmowałaby się czymś innym. Obecnie ich asortyment jest znacznie szerszy, ale podstawowym produktem nadal pozostają budrysówki.

Warto jeszcze wspomnieć o włoskiej marce Aeronautica Militare dla której świat lotnictwa był naturalnym środowiskiem, jeszcze zanim ta marka powstała (2004 r.), bowiem jej właściciele i pomysłodawcy już pod koniec lat 70. produkowali odzież skórzaną. W pewnym momencie zostali także dostawcą kurtek lotniczych dla Aeronautica Militare, czyli Włoskich Sił Powietrznych oraz dla Frecce Tricolori, czyli formacji akrobatycznej Włoskich Sił Powietrznych. Po wieloletniej współpracy podpisano umowę licencyjną w ramach której firma Cristiano di Thiene uzyskała wyłączne prawa do produkcji cywilnych kolekcji odzieżowych pod marką Aeronautica Militare. Flagowym produktem zostały oczywiście skórzane kurtki lotnicze.