Jak UOKiK przymyka oko na oszustwa odzieżowe

We wrześniu opublikowałem na blogu mój komentarz do ostatniego raportu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, który dotyczył prawidłowości oznakowania i jakości produktów włókienniczych. Spotkał się on z dużym zainteresowaniem, bo w końcu temat ten dotyczy każdego z nas, a ponadto wnioski płynące z tego raportu okazały się bulwersujące i mało optymistyczne. Dlaczego? Bo problem oszustw w oznakowaniu ubrań staje się coraz powszechniejszy. Przypomnę, że w raporcie za rok 2009 można przeczytać, że 32,9% skontrolowanych produktów miało skład surowcowy niezgodny z tym deklarowanym na metce, a w raporcie za 2019 wyniósł aż 49,1%! 

Postanowiłem przesłać do biura prasowego UOKiK kilka pytań, które miałem nadzieję, pozwolą poznać dokładniejsze dane dotyczące samego raportu, ale też stanowisko tej instytucji jeśli chodzi możliwości rzeczywistej ochrony konsumentów przed takimi oszustwami ze strony przedsiębiorców.

Moje pytania były przesłane w dwóch turach, bo jak zauważycie, na pierwszy zestaw pytań otrzymałem bardzo ogólnikowe odpowiedzi. W zasadzie były to wklejone fragmenty niemal skopiowane ze wskazanego raportu. Przesłałem zatem dodatkowe pytania. Na odpowiedzi z pierwszej i drugiej tury czekałem jakieś dwa tygodnie. Za każdym razem odpowiedzi były podpisane przez Tomasza Chróstnego – prezesa UOKiK. Pod niektórymi odpowiedziami dołączam także mój komentarz, a na końcu podsumowanie.

KTO OSZUKUJE?

W tym pytaniu chciałem się dowiedzieć jakie sklepy są kontrolowane w takich badaniach, a także najważniejsze – dlaczego w raportach nie są publikowane dane tych firm. Odpowiedź wprawia w osłupienie.

MOJE PYTANIE: Jakie marki/sklepy były skontrolowane podczas tego badania i w jaki sposób się je wybiera? 

Odpowiedź UOKiK: Kontrole wyrobów włókienniczych są prowadzone przez podległą Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Inspekcję Handlową. Przedsiębiorcy zostali wybrani do kontroli na podstawie skarg konsumentów, doboru losowego lub własnego rozeznania. 

W 2019 r. Inspekcja Handlowa zbadała łącznie 422 przedsiębiorców oferujących do sprzedaży wyroby włókiennicze, w tym: 324 placówki detaliczne, 31 hurtowni, 67 producentów/pierwszych dystrybutorów, w tym 2 importerów.

Wśród wymienionych znajdowały się sklepy sieciowe (praktycznie wszystkie marki znajdujące się w galeriach handlowych), duzi producenci, ale również mniejsze firmy.

DODATKOWE PYTANIE: Dlaczego do wiadomości publicznej nie jest podawany spis podmiotów, które były kontrolowane w danym badaniu?

Odpowiedź UOKiK: Ustawa o Inspekcji Handlowej z grudnia 2000 roku została niedawno modyfikowana i dopiero na mocy jej zmiany Urząd zyskał możliwość podawania do publicznej wiadomości danych identyfikujących podmiot lub przedmiot kontroli (art. 11a ust. 1 ustawy). Powyższy przepis obowiązuje zaledwie od 1 lipca 2020 r., tak więc dane kontrolowanych przedsiębiorców, czy producentów sprawdzanych produktów przed tą datą nie mogą być podawane do publicznej wiadomości.

Nie jest intencją Prezesa tworzenie tzw. czarnych list producentów, tym bardziej, że kontrola obejmuje zaledwie fragment ich artykułów. Co więcej kontrolowani, po zapoznaniu się z uwagami inspektorów oraz obowiązującym stanem prawnym, podejmowali i podejmują z własnej inicjatywy działania naprawcze wobec kwestionowanych produktów – niezwłocznie uzupełniają brakujące informacje lub usuwają niewłaściwe oznaczenia. Do przedsiębiorców wprowadzających kwestionowane produkty na polski rynek kierujemy również wystąpienia informujące o stwierdzonych nieprawidłowościach i wskazujące na konieczność ich usunięcia. 

Wydaje się więc, że ujawnianie danych identyfikacyjnych podmiotów kontrolowanych w sytuacji, gdy podjęły one działania naprawcze, byłoby dla takich podmiotów krzywdzące.

MÓJ KOMENTARZ

Tak, dobrze przeczytaliście. UOKiK, który ma chronić konsumentów, nie chce krzywdzić przedsiębiorców, którzy świadomie oszukują swoich klientów w bardzo ważnej kwestii jaką jest skład surowcowy produktu. Niestety, takie pobłażliwe traktowanie sprawia, że firmy czują się bezkarne i robią to na coraz szerszą skalę. Potwierdzają to twarde dane, które zamieściłem na wstępie.

Jednocześnie chciałbym tutaj zaprezentować bardzo ciekawe informacje, jakie dzięki uporowi zdobył jeden z moich czytelników. Najpierw wystąpił on z wnioskiem do UOKiK o udostępnienie szczegółowych wyników kontroli prawidłowości oznakowania wyrobów włókienniczych za rok 2019 we Wrocławiu. Spotkało się to z odmową i informacją, że takie badania wykonują Wojewódzkie Inspektoraty Handlowe i w tym przypadku takie pytania należy skierować do Inspekcji Handlowej we Wrocławiu. I oni te dane faktycznie udostępnili. Ja prezentuję te dotyczące ubrań męskich. To ewidentne oszustwa podmiotów, które nie są firmami-krzakami, lecz są to znane polskie marki mające po kilkadziesiąt sklepów w Polsce: Kubenz, Lavard, Recman.

CZY OPISY ODZIEŻY DAMSKIEJ SĄ CZĘŚCIEJ FAŁSZOWANE?

Tu poprosiłem o szczegółowe dane dot. poszczególnych grup towarowych. Po to, by wiedzieć czy na przykład nieprawidłowości dotyczące fałszowania składu surowcowego częściej dotyczą garniturów czy swetrów. Chciałem także uzyskać dane pozwalające zweryfikować moje przypuszczenia, że do takich nieprawidłowości dochodzi częściej u marek damskich. 

MOJE PYTANIE: Czy byłaby szansa na bardziej szczegółowe dane dotyczące odzieży męskiej i poszczególnych grup asortymentowych (koszule, marynarki, okrycia wierzchnie, dzianina itd)?

Odpowiedź UOKiK: W odniesieniu do składu zakwestionowano 49,1 proc. z ponad 350 przebadanych próbek. Nieprawidłowości były różne w zależności od grupy asortymentowej i wynosiły:

• 47,9 proc. – odzież wierzchnia (96  partii  zbadanych, 46 zakwestionowanych),
• 54,2 proc. – wyroby pończosznicze (96 partii zbadanych, 52 zakwestionowanych),
• 21,9 proc. – odzież sportowa (64 partii zbadanych, 14 zakwestionowanych),
• 63,54 proc. – odzież wizytowa (96 partii zbadanych, 61 zakwestionowanych).

W kontekście ubrań dla mężczyzn przykładowe uchybienia najlepiej ilustruje poniższa tabela: 

DODATKOWE PYTANIE: W tym pytaniu chodziło mi o udostępnienie wyników z podziałem na produkty damskie i męskie, czyli ile nieprawidłowości wykryto w produktach damskich, a ile męskich. Chciałbym zweryfikować opinię, który mówi, że ubrania damskie sprzedawane w Polsce są dużo gorszej jakości niż męskie. Czy mógłbym uzyskać takie dane?

Odpowiedź UOKiK: Inspekcja Handlowa nie dzieli produktów na damskie i męskie. Badane są np. skarpetki, odzież sportowa, odzież wierzchnia dla obydwu płci a także dzieci. Niestety nie jesteśmy w stanie Panu pomóc w weryfikacji tej opinii. Przykro nam.

MAKSYMALNA KARA

MOJE PYTANIE: Jakie konsekwencje grożą przedsiębiorcom za błędy w oznaczaniu wyrobów włókienniczych?

Odpowiedź UOKiK: W przypadku, gdy w wyniku kontroli zostanie stwierdzone, że skład surowcowy jest niezgodny z deklarowanym albo źle oznakowano ubranie, Wojewódzki Inspektor IH może wycofać produkt z obrotu albo wstrzymać wprowadzanie do obrotu, nakazać usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, skierować wystąpienie pokontrolne do przedsiębiorcy nakazujące usunięcie nieprawidłowości, ukarać mandatem lub skierować wniosek o ukaranie do sądu. 

W związku z nieprawidłowościami stwierdzonymi podczas kontroli organy Inspekcji Handlowej podjęły następujące działania: nałożono 14 mandatów karnych; zastosowano 30 pouczeń, sformułowano 16 żądań zmierzających do usunięcia ujawnionych nieprawidłowości; do sądów skierowano 6 wniosków o ukaranie.

Wyniki kontroli dały również podstawę do wystosowania 198 wystąpień pokontrolnych do dostawców kwestionowanych wyrobów, informujących o stwierdzonych nieprawidłowościach i wzywających do ich usunięcia.

DODATKOWE PYTANIE: Jaki maksymalny mandat można nałożyć na przedsiębiorcę i dlaczego jest ich tak mało (14 mandatów na 687 zakwestionowanych partii)?

Odpowiedź UOKiK: Wysokość grzywny nakładanej w postaci mandatu karnego jest regulowana przepisami Kodeksu Wykroczeń (do kwoty 5 tys. zł). W przypadkach gdy przedsiębiorcy podejmują działania naprawcze Inspektorzy odstępują od nakładania grzywien.

MÓJ KOMENTARZ

Ostatnie zdanie mówi wszystko – sprzedawcy mogą oszukiwać do woli, a nawet jak ich na tym przyłapią, to wystarczy wyrazić skruchę i nawet kilku stówek mandatu nie dostaną. A nawet gdyby, to co to jest kilkaset złotych mandatu, przy tysiącach/milionach złotych przychodów, które z takiego procederu mogą wpływać do kasy oszustów. Oczywiście takie firmy dalej mogą oszukiwać, bo nawet jeśli za rok zaliczą taką samą wpadkę, to nic poważnego im nie grozi za taką recydywę. Najwyżej znowu podejmą „działania naprawcze”. I tak w kółko, a kasa od nieświadomych klientów płynie dalej.

NIBY OCHRONA KONSUMENTA, ALE...

MOJE PYTANIE: Czy konsument ma jakiekolwiek możliwości weryfikacji składu surowcowego gdy ma wątpliwości, że ten podany przez producenta/sprzedawcę jest nieprawdziwy?

Odpowiedź UOKiK: Konsument, niestety, nie ma możliwości weryfikacji czy deklarowany skład ubrania jest zgodny z faktycznym, dlatego Inspekcja Handlowa sprawdza jakość ubrań przez cały rok, prowadzimy także specjalistyczne badania laboratoryjne. W sytuacji, gdy ma wątpliwości, co do składu surowcowego, może zgłosić sprawę do Inspekcji Handlowej lub UOKiK. Takie sygnały od konsumentów są bardzo cenne dla Inspekcji Handlowej, która dzięki nim może w trakcie kontroli pobrać produkt do badań.

DODATKOWE PYTANIE: Jeśli konsument nie ma żadnej możliwości weryfikacji składu surowcowego, to chciałbym zapytać dlaczego do wiadomości publicznej nie są podawane wyniki takich nieprawidłowości z podaniem konkretnej marki/podmiotu i produktu w którym wykryto nieprawidłowości? Czy UOKiK nie może tego zrobić? 

Skład surowcowy to jeden z najważniejszych argumentów zakupowych dla świadomych konsumentów, dlatego wyniki takich kontroli byłyby cenną informacją, a jednocześnie nauczką dla nieuczciwych przedsiębiorców, że nie warto oszukiwać. Z raportu wynika, że jest to bardzo poważny problem na polskim rynku, którego skala na przestrzeni ostatnich lat cały czas rośnie.

W raporcie za rok 2009 można przeczytać, że 32,9% skontrolowanych produktów miało skład surowcowy niezgodny z tym deklarowanym na metce, a w raporcie za rok 2019 wyniósł jest to aż 49,1%. Czy UOKiK na pomysł jak to zmienić?

Odpowiedź UOKiK: Prowadzone przez Inspekcję Handlową roczne kontrole (w każdym kwartale inne produkty) zmuszają przedsiębiorców do zwracania uwagi czy produkowane lub sprowadzane artykuły są prawidłowo oznakowane. Firmy, które proszą UOKiK o wskazanie przepisów regulujących ich segment rynku, zawsze otrzymują stosowne informacje.

Niestety świadomość samych przedsiębiorców bywa w tym zakresie niewielka – sprowadzają z zagranicy odzież, której składu surowcowego nie mają możliwości sprawdzić, czasem więc nieświadomie sprzedają niezgodny z oznakowaniem produkt. Dzięki kontrolom UOKiK pomagamy zarówno przedsiębiorcom w wykryciu nieprawidłowości w ich ofertach, a także konsumentom w wyborze sprawdzonych produktów.

PODSUMOWANIE

Po otrzymaniu drugiej tury odpowiedzi odpuściłem sobie dalsze drążenie tematu, szczególnie, że kompletnie zostało zignorowane moje pytanie dot. pomysłu UOKiK na poprawę fatalnych wyników dotyczących fałszowania składu surowcowego (przez dziesięć lat skala problemu wzrosła o kilkadziesiąt procent!). Najbardziej bulwersujący jest fragment odpowiedzi, w którym prezes UOKiK niejako daje przyzwolenie na dalsze oszustwa, no bo jak inaczej odczytać wypowiedź, że dane podmiotów fałszujących skład surowcowy nie będą podawane do wiadomości publicznej, bo… byłoby to dla nich krzywdzące. Czy to jest ochrona konsumenta?!

Drugą istotną kwestią są skandalicznie niskie kary i konsekwencje prawne. Jeśli połączymy to z nieformalnym „kryciem” tych przedsiębiorców-oszustów przez UOKiK, to jest to dla nich jawne zaproszenie do robienia klientów w bambuko. A nam, konsumentom, pozostaje występować indywidualnie do Wojewódzkich Inspektoratów Inspekcji Handlowej z wnioskami o udostępnianie wyników kontroli z terenu im podległego. Nie tak powinna wyglądać ochrona konsumenta w cywilizowanym kraju.