UOKiK a fałszowanie składu ubrań – ciąg dalszy

Udało się! I choć może to zabrzmieć nieskromnie, to uważam, że jest to nasz sukces. Mój i wasz. O co chodzi? Otóż w miniony wtorek, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta ogłosił, że wszczyna postępowania w sprawie oszustw związanych z fałszowaniem składu surowcowego produktów odzieżowych. Dlaczego uważam, że to też nasza zasługa? Bo ja o tym napisałem jako pierwszy, a wy szeroko to udostępnialiście w swoich kanałach i pisaliście do wojewódzkich Inspektoratów Inspekcji Handlowej. Dzięki temu sprawa zrobiła się głośna i zainteresowało się nią wiele dużych redakcji (m.in. Gazeta Wyborcza, Gazeta Prawna, Polsat, Wirtualna Polska). Przypomnę zatem kolejność zdarzeń.

WRZESIEŃ 2020

Opublikowałem na blogu wpis w którym przedstawiłem wyniki cyklicznej kontroli oznakowania wyrobów tekstylnych. W mojej ocenie były one wyjątkowo pesymistyczne, bo gdy porównałem to sobie z raportami z poprzednich lat, to okazało się, że skala oszustw stale rośnie, czyli na rynku jest coraz więcej ubrań z błędnie podanym składem surowcowym. Przypomnę, że w ostatnim raporcie w blisko połowie (dokładniej 49,1%) przebadanych produktów, skład surowcowy podany na metce nie był zgodny z rzeczywistym. Wyraziłem też ubolewanie, że do wiadomości publicznej nie są podawane szczegółowe dane z raportów m.in. to, kto w sposób ewidentny oszukuje.

PAŹDZIERNIK 2020

Opublikowałem na blogu wpis pt. „Jak UOKiK przymyka oko na oszustwa odzieżowe” i wydaje mi się, że to był kamyczek, który uruchomił „lawinę”. Przedstawiłem wam wtedy odpowiedzi Prezesa UOKiK na moje pytania, które przesłałem do biura prasowego we wrześniu.

Pytałem m.in. o to dlaczego publicznie nie są ujawniane dane podmiotów z raportów Inspekcji Handlowych, jakie kary są nakładane za uchybienia oraz jakie plany na poprawę skali oszustw ma UOKiK. Odpowiedziami byłem bardzo zawiedziony, bo jednoznacznie wynikało z nich, że UOKiK nie chce tworzyć tzw. czarnych list nieuczciwych przedsiębiorców w tej branży, uważając, że są to raczej pojedyncze błędy, a nie celowe oszustwa.

W tym samym wpisie opublikowałem także skany raportów, które dostałem od kilku czytelników (bardzo dziękuję!). Wystąpili oni do Inspekcji Handlowych w swoich miastach z prośbą o udostępnienie szczegółowych wyników badań laboratoryjnych i dostali je, czyli okazało się, że wcale nie są takie tajne dane. Z raportów, które do mnie dotarły, ewidentnie można było zauważyć kilka powtarzających się marek m.in. Kubenz, Recman i Lavard.

KROPLA DRĄŻY SKAŁĘ

Październikowy wpis był bardzo szeroko udostępniany przez was i zainteresowały się nim także „duże media” m.in. Gazeta Wyborcza, Gazeta Prawna, Polsat i Wirtualna Polska. Wygląda na to, że te naciski (moje, wasze i innych mediów), były na tyle skuteczne, że UOKiK zapewne dokładniej przyjrzał się sprawie i postanowił wszcząć tzw. postępowanie właściwe wobec trzech podmiotów: Kubenz, Recman i Dastan. Co oznacza to sformułowanie? No przede wszystkim to, że jest to poważna sprawa i UOKiK przeprowadzi bardzo szczegółowe kontrole w każdej z tych firm, a te firmy muszą udostępnić wszystkie dokumenty dotyczące badanej sprawy (np. faktury za zakup tkanin, ilości sprzedanych produktów klientom detalicznym). Przypuszczam, że przeprowadzane będą także dodatkowe badania laboratoryjne pozostałych produktów tych marek, by oszacować skalę oszustw i ewentualne kary.

DLACZEGO TYLKO TE MARKI MAJĄ POSTĘPOWANIE?

O każdej z tych marek już wcześniej słyszałem nieoficjalne informacje (m.in. od pracowników tych firm po pierwszej publikacji na blogu), że robią takie rzeczy, ale dowodów nie miałem. Przypuszczam, że UOKiK dokładnie przeanalizował raporty z Inspekcji Handlowych i wybrał trzy firmy, które w sposób rażący oszukiwali (np. nazywając poliester wełną) i pojawiali się kilkukrotnie w tych raportach.

UBRANIA? A KOGO TO INTERESUJE?!

Z moich informacji wynika, że będą to pierwsze postępowania w historii UOKiK, które dotyczą branży odzieżowej. Dotychczas sprawy te kończyły się na niższym szczeblu, czyli na poziomie Inspekcji Handlowych, które najczęściej grzecznie prosiły oszustów o poprawę niewłaściwego oznakowania na metkach, rzadko nawet wystawiając mandaty.

Wydaje mi się, że wynikało to z tego, że UOKiK przez wiele lat nie widział w tym jakiegoś większego problemu, bo chodzi tu o ubrania – rzeczy mało istotne. Bardziej priorytetowe wydawały się incydenty zmów cenowych, jakości produktów spożywczych, jakości paliw czy niezgodnych z prawem umów deweloperów czy operatorów telefonii komórkowej – to sprawy o których było głośno w ostatnich latach. Rynek odzieżowy był omijany (nie wszczynano tam postępowań) i doprowadziło to sytuacji, którą opisałem we wrześniu 2020 (kilkudziesięcioprocentowy wzrost skali oszust na przestrzeni dziesięciu lat).

KARY FINANSOWE I KARY WIZERUNKOWE

Co grozi firmom w których UOKiK przeprowadzi szczegółowe kontrole? Teoretycznie mogą to być kary nawet do 10% obrotów z poprzedniego roku (w tym przypadku chyba roku 2019, bo raport ukazał się w roku 2020). Jakie to mogą być kwoty? W przypadku marek Recman i Kubenz, które mają trochę sklepów w Polsce, myślę, że mogą to być kwoty przekraczające milion złotych.

Gdyby się okazało, że kary rzeczywiście będą na poziomie 10% obrotów, to na pewno będzie to dotkliwa sankcja, szczególnie teraz, gdy większość firm z segmentu odzieży eleganckiej jest w niełatwej sytuacji (brak imprez rodzinnych, poluzowany dress code). Trzeba jednak mieć też świadomość, że takie sprawy ciągną się latami.

Ale zwróciłbym uwagę na jeszcze jedną karę, mianowicie straty wizerunkowe z jakimi takie marki muszą się zmierzyć po takich wydarzeniach. Publikacje o wszczęciu postępowania pojawiły się od wtorku w wielu mediach, przeczytało o nich wielu klientów i potencjalnych klientów tych marek. Z ciekawości przejrzałem kanały social media marek Recman i Kubenz i tam widać negatywne komentarze ze strony ich klientów, co jest dotkliwe dla każdej firmy.

Taki rodzaj kary też jest bardzo ważny, bo przypomnę, że dotychczas ani UOKiK, ani Inspekcje Handlowe nie ujawniały nazw marek w których wykrywano nieprawidłowości, zatem czuły się one bezkarne. O ich fałszerstwach dowiadywało się tylko kilka osób, więc nawet nie było mowy o jakichkolwiek negatywnych konsekwencjach wizerunkowych. W tej chwili te marki będą zapamiętane jako te, które oszukiwały klientów. Ja wiem, że polski konsument szybko o takich sprawach zapomina, ale mam nadzieję, że są też tacy klienci, którym zapadnie to w pamięć.

A tak w ogóle, to zastanawiam się skąd u tych marek wzięła się chęć tak perfidnego fałszowania składów surowcowych. Wydaje mi się, że dla klienta szukającego taniego garnituru (600-700 zł), nie ma większego znaczenia skład surowcowy. To raczej jest kategoria konsumentów dla których priorytetem nie jest jakość, a niska cena.

STRASZAK NA INNYCH

Nie wiem jak zakończą się te postępowania, ale mam nadzieję, że sam fakt ich wszczęcia będzie rodzajem straszaka dla innych firm z tej branży, że nie warto tak bezczelnie oszukiwać. Czy na tyle skutecznym straszakiem, by problem ten całkowicie zniknął? W to akurat wątpię, bo jednak skala kontroli jest na tyle mała (kilkaset zbadanych próbek w skali roku), że wielu małych przedsiębiorców może uznać, że nadal będą ryzykować, bo prawdopodobieństwo ich wykrycia ich oszustw jest bardzo małe. Niemniej jednak, wierzę w to, że takie fałszerstwa znikną u marek ogólnopolskich – tu obawa strat wizerunkowych może być na tyle duża, że firmy tego zaprzestaną. Oby tak się stało. 

Liczę na to, że sprawa ta będzie miała taki finał, jak w przypadku w branży mleczarskiej, gdzie jeszcze kilka lat temu powszechnie fałszowano skład masła (tłuszcz mleczny zastępowano tłuszczem roślinnym). W wyniku dość długiego postępowania (zanim ono nastąpiło, to Inspekcje Handlowe 46 razy wykrywały nieprawidłowości w jednej firmie), UOKiK nałożył wtedy na jedną z wiodących firm karę 1,4 mln złotych i zaczął regularnie sprawdzać skład surowcowy tego produktu na rynku. Po dwóch latach od zakończenia tego postępowania okazało się, że znacząco poprawiła się jakość masła na naszym rynku.

A kiedy możemy się spodziewać finału sprawy Recmana, Kubenza i Dastana? Raczej nie prędko. Takie postępowania trwają zazwyczaj kilkanaście miesięcy.